W ostatnim artykule wprowadziliśmy rozróżnienie na trzy podstawowe typy zaburzeń sensorycznych. Przypomnijmy, że zaburzenia SI dzielą się na zaburzenia modulacji sensorycznej, zaburzenia ruchowe na bazie sensorycznej oraz zaburzenia różnicowania sensorycznego. Dzisiaj kilka zdań o każdym z nich.
Zaburzenia modulacji sensorycznej charakteryzują się nieprawidłowym reagowaniem na bodźce i nieadekwatnym zachowaniem do stopnia, intensywności i natury bodźca sensorycznego. Wyróżniamy tu trzy podtypy zaburzeń: nadwrażliwość, podwrażliwość oraz poszukiwanie wrażeń.
O nadwrażliwości możemy mówić wtedy, gdy zachowanie dziecka charakteryzuje się szybką i silną reakcją oraz dłuższym czasem trwania na bodziec niż u przeciętnego dziecka. Przykładem może być tu pobudzenie dziecka po imieninach u cioci przedłużające się do następnego dnia albo trudności z zasypianiem. Nadwrażliwość sensoryczna może dotyczyć jednego bądź kilku systemów sensorycznych (zmysłów). Często współwystępuje z innymi zaburzeniami modulacji sensorycznej.
Przeciwstawnym typem do nadwrażliwości jest tzw. podwrażliwość sensoryczna. Dzieci wydają się ignorować lub nie reagować na docierające ze środowiska bodźce. Najczęściej spotykana jest w dyspraksji (o której w dalszej części artykułu) oraz zaburzeniach różnicowania sensorycznego.
Wśród podtypów zaburzeń modulacji odnaleźć można też tak zwanych poszukiwaczy wrażeń sensorycznych. Są to osoby którym sprawiają przyjemność bodźce o dużej intensywności (często wrażenia ruchowe i proprioceptywne), co skutkuje np. zamiłowaniem do sportów ekstremalnych. Ten typ często współwystępuje z nadwrażliwością sensoryczną i stanowi mechanizm poprawy procesów samoregulacji układu nerwowego.
Do zaburzeń ruchowych na bazie sensorycznej zaliczamy: dyspraksję oraz zaburzenia posturalne.
Dyspraksja to zaburzenie, które ogranicza zdolność do planowania, a następnie sprawnego wykonywania zadania ruchowego. Inaczej, jest to trudność z opracowaniem spójnego planu działania opartego na informacjach płynących ze wszystkich zmysłów, powstającym podczas wykonywania zadania. Wyobraź sobie, że twoje dziecko doskonale radzi sobie z ubieraniem i rozbieraniem w domu, ale w nowym otoczeniu lub sytuacji – np. kiedy pierwszy raz pójdzie do przedszkola – nie potrafi tego zrobić. Dzieci dotknięte dyspraksją są zazwyczaj niezgrabne i poobijane. Poruszając się potykają się o osoby i przedmioty. Deficyty obejmują motorykę dużą i małą, a także zaburzenia artykulacji mowy.
Zaburzenia posturalne charakteryzują się trudnością w stabilizacji ciała podczas spoczynku i ruchu w reakcji na wymagania środowiska. Przejawiają się m.in. nieprawidłowymi reakcjami równoważnymi i obronnymi albo obniżonym napięciem mięśniowym. Dzieci z zaburzeniami posturalnymi maja trudności z utrzymaniem prawidłowej postawy podczas pisania, z nauką jazdy na rowerze, częściej również upadają.
Ostatnim typem zaburzeń procesów sensorycznych są zaburzenia różnicowania sensorycznego. Osoby z tym typem zaburzeń nie potrafią właściwie dostrzegać podobieństwa i różnicy między bodźcami sensorycznymi, nie potrafią wskazać gdzie jest bodziec lub jaki jest to bodziec, jakie ma właściwości. Może dotyczyć jednego, ale również kilku układów zmysłu. Na przykład dzieci z zaburzeniami różnicowania dotykowego przejawiają trudności w rozpoznawaniu rzeczy, których nie widzą. Natomiast dzieci z zaburzeniami różnicowania wzrokowego mają trudności z odróżnianiem podobnych w pisowni liter p-b, n-u, d-b albo wyszukiwaniem konkretnej zabawki w pełnym koszu. Nie lubią układać puzzli.
Jak widać istnieje cała gama zaburzeń procesów sensorycznych i dlatego diagnoza nie zawsze przychodzi łatwo. Ważne jednak, aby była trafna. Pozwoli to na wprowadzenie prawidłowych strategii postępowanie i udzielenie pomocy waszemu dziecku.
